برای از بین رفتن لذت گناه چه باید کرد و چه ریاضت‎هایی به نفس باید داد؟

 
بسیاری از حب و بغض‎ها به معرفت انسانی برمی‎گردد. شما اگر مراتب علم و تقوی و پرهیزگاری وارستگان برایتان احراز گشته باشد و بزرگی و عظمت روحی آن شخص را ادراک کرده باشید، به صورت ناخودآگاه نسبت به او عشق می‎ورزید و در برابر او احساس تواضع می‎کنید، این در حالی است که، کسی که آن عالم وارسته را نمی‎شناسد، و ارزش علم و معنویت را نمی‎داند و تنها ظواهر دنیا برایش ارزش محسوب می‎گردد. چه بسا این عالم وارسته را ببیند به او هیچ اعتنایی نکند. پس معرفت می‎تواند سمت و سوی محبت‎ها را تغییر دهد.

 
راه کاهش لذّت بردن از گناه

معرفت پیدا کردن نسبت به باطن گناه،  ویکی از راه‎های کاهش انگیزه گناه، شناختن باطن گناه می‎باشد، این شناخت از چند راه حاصل می‎گردد: 1. از طریق توجه به کلام خداوند متعال که علمش به همه چیز احاطه دارد، او که ظاهر و باطن و ملک و ملکوت در نظرش یکسان است و غیب و شهود برای او مشهود است در قرآن کریم، باطن بسیاری از گناهان را بیان فرموده است مثلاً باطن غیبت را؛ خوردن گوشت برادر مرده می‎داند. آن جا که می‎فرماید: «و لا یغتب بعضکم بعضاً ایجب احدکم ان یاکل لحم اخیه میتا فکرهتموه» (سوره حجرات، آیة 12).
و بعضی از شما بعض دیگر را غیبت نکند آیا دوست دارید، گوشت برادر مردة خویش خورید پس همانا کراهت دارید. در جائی دیگر خوردن مال یتیم را به خوردن آتش توصیف می‎کند که «إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامى ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعِیراً» (سوره نساء، آیة 10)، آنانکه اموال یتیمان را به ستمگری می‎خورند، در حقیقت آنها در شکم خود آتش جهنم فرو می‎برند و بزودی (به دوزخ) در آتش فروزان خواهند افتاد.
در حقیقت تمام اوامر و نواهی الهی حکایت از مصالح و مفاسدی است که در درون آنها نهفته است و هر چیز که برای روان و جسم آدمی مضرّ است حرام شده است و این امر و نهی از روی رحمت الهی است که مصلحت بندگانش را می‎خواهد و الا اگر همة مردم کافر گردند به خدا ضرری نمی‎رسد و در واقع افراد گناهکار خود را از سعادت و رحمت محروم و به بلا گرفتار می‎سازند

 گرجمله کاینات کافر گردند            بردامن کبریائش ننشیند گرد 

در روایات منقول از ائمه اطهار و رسول مکرم اسلام ـ علیهم آلاف التحیة و السّلام ـ هم، باطن بسیاری از گناهان بیان شده است از جمله امام صادق ـ علیه السّلام ـ در مورد باطن نظر به اجنبی می‎فرماید: «النظرة سهم من سهام ابلیس مسموم، من ترکها لِلّه عزوجل لا لغیره اعقبه الله ایماناً یجد طعمه[1]» نظر به نامحرم تیری زهر آگین از شیطان است، کسی که آن را تنها بخاطر خدا ترک کند خداوند ایمانی در قلب او جایگزین می‎کند که لذت آن را بچشد. و از قرآن کریم و روایات معصومین ـ علیهم السّلام ـ استفاده می‎شود که جهنم و آتش‎های سوزان آن و مار و عقربها و انواع عذاب آن باطن همین اعمال حرامی است که انسانها مرتکب می‎شوند نه چیز دیگر چنانچه در قرآن کریم آمده است که «یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً» (سورة آل عمران، آیة 30) روز قیامت روزی است که هر کس آنچه را که از اعمال خیر انجام داده است حاضر می‎بیند. بنابراین کسی که به خداوند متعال و صدق کلام او ایمان دارد و می‎داند که نواهی الهی به خاطر مفاسدی است که در آن عمل وجود دارد و قول صادق مصدق را بپذیرد و به حقانیت آن ایمان آورد، کم‎کم از گناه پرهیز می‎کند و واقعاً وقتی که مرتکب گناهی می‎شود می‎ترسد و از آن بیزار می‎شود. وقتی که مال حرامی را می‎خورد گویا گوشت سگ می‎خورد و به همین خاطر از آن منزجر می‎گردد.

2. دیدن باطن گناه از راه تقوی.  کسی که انسانی متقی است و هیچگاه عملی که خلاف تقوی باشد از او سر نمی‎زند، خداوند به او چشم بصیرت و قلبی آگاه می‎دهد که باطن امور را مشاهده می‎کند، بوی تعفن گناه را استشمام می‎کند. کسی که شامّة او بر اثر سرماخوردگی از کار افتاده است اگر یک غذای مانده که مسموم کننده است و بوی آن تغییر کرده و متعفن شده است را به او بدهند، متوجه خرابی غذا نمی‎شود و ظاهر زیبای آن را می‎بیند و از آن غذا میل کرده و بعد از دگرگونی حال و بستری شدن در بیمارستان، برایش روشن می‎گردد که غذائی که به او داده‎اند مسموم بوده است، ولی کسی که شامّة قوی دارد وقتی غذای مسموم را به او عرضه می‎کنند، بوی تعفن غذا، او را از خوردن غذا باز می‎دارد و با استشمام بوی بد غذا، میل به خوردن را از دست می‎دهد و از مسمومیت در امان می‎ماند آنها که از تقوای بالاتری برخوردارند، واقعاً بوی تعفن امور حرام را استشمام می‎کنند به همین خاطر اصلاً به گناه میل پیدا نمی‎کند، مثلاً اگر با یک مال غصبی غذائی لذیذ برای آنها تهیه شود، آن را به صورت چرک و خون می‎بینند و بوی تعفن آن را احساس می‎کنند و از خوردن آن سرباز می‎زنند. اگر به رستورانی بروند که به عنوان مثال کلاغ را بجای مرغ به مشتریان می‎دهد و هیچ کس هم از این مطلب باخبر نیست، اینها به نور تقوی آن قضیه را بصورت روشن می‎بینند و از خوردن آن اجتناب می‎کنند. بعنوان مثال حضرت علی ـ علیه السّلام ـ باطن رشوه را مانند غذائی می‎داند که یک افعی، آن را بلعیده باشد، با زهر درون او مخلوط گشته باشد و سپس آن را برگرداننده باشد و اکنون فردی بخواهد، این استفراغ افعی را تناول کند. باطن استفادة ناصواب از بیت المال را چون آهنی گداخته در آتش می‎داند. برای روشن شدن مسأله به سخنان آن حضرت در (خطبه 224/ و در بعضی نسخ 215) توجه کنیم که: چنین می‎فرماید: «سوگند به خدا، اگر شب را بر روی خارهای (سعدان) بیدار بسر برم و یا در غلها و زنجیرها بسته و کشیده شوم، برایم محبوبتر است از اینکه خدا و رسولش را در روز قیامت در حالی ملاقات کنم که به بعضی از بندگان ستم کرده و چیزی از اموال دنیا را غصب نموده باشم. چگونه به کسی ستم روا دارم، آن هم برای جسمی که تار و پودش به سرعت بسوی کهنگی پیش می‎رود (و از هم می‎پاشد) و مدتهای طولانی در میان خاکها می‎ماند. سوگند به خدا عقیل برادرم را دیدم که به شدت فقیر شده بود و از من می‎خواست که یک «مَن» از گندمهای شما را به او ببخشم، کودکانش را دیدم که از گرسنگی، موهایشان ژولیده و رنگشان بر اثر فقر دگرگون گشته، گویا صورتشان با نیل رنگ شده بود. عقیل باز هم اصرار کرد و چند بار خواستة خود را تکرار نمود. من به او گوش فرا دادم، خیال کرد من دینم را به او می‎فروشم و به دلخواه او قدم بر می‎دارم و از راه و رسم خویش دست می‎کشم. امّا من برای بیداریش، آهنی را در آتش گداختم آن را به بدنش نزدیک ساختم، تا با حرارت آن عبرت گیرد، ناله‎ای همچون بیمارانی که از شدت درد می‎نالند، سر داد و چیزی نمانده بود که از حرارت آن بسوزد. به او گفتم: هان ای عقیل زنان سوگمند در سوگ تو بگریند، از آهن تفدیده‎ای که انسانی آن را بصورت بازیچه سرخ کرده ناله می‎کنی! امّا مرا بسوی آتش می‎کشانی که خداوند جبار با شعلة خشم و غضبش آن را برافروخته است، تو از این رنج می‎نالی و من از آن آتش سوزان نالان نشوم؟ از این سرگذشت شگفت‎آورتر داستان کسی است که نیمه شب ظرفی سر پوشیده پر از حلوای خوش طعم و لذیذ به درب خانة ما آورد ولی این حلوا معجونی بود که من از آن متنفر شدم، گویا آن را با آب دهان مار یا استفراغش خمیر کرده بودند به او گفتم: این صله و پاداش است یا زکات یا صدقه که اینها بر ما خاندان حرام است، گفت نه زکات است و نه صدقه بلکه هدیه است. به او گفتم: زنان بچه مرده بر تو گریه کنند، آیا از طریق آیین خدا وارد شده‎ای که مرا بفریبی؟ دستگاه ادراکت به هم ریخته؟ یا دیوانه شده‎ای؟ و یا هذیان می‎گویی؟ به خدا سوگند که اگر اقلیم‎های هفتگانه با آنچه در زیر آسمانها است به من بدهند که خداوند را با گرفتن پوست جوی از دهان مورچه‎ای نافرمانی کنم، هرگز نخواهم کرد. و این دنیای شما از برگ جویده‎ای که در دهان ملخی باشد، نزد من خوارتر و بی‎ارزش‎تر است علی را با نعمت‎های فناپذیر و لذتهای نابود شدنی دنیا چه کار!! از به خواب رفتن عقل و لغزشهای قبیح به خدا پناه می‎بریم و از او یاری می‎جوئیم»[2]
بنابراین برای پائین آمدن لذت گناه یا از راه ایمان به غیب و تصدیق کلام خدا و معصومین ـ علیهم السّلام ـ که صادقان تصدیق شده‎اند باید تعبداً بپذیریم که باطن گناه، آلودگی و آتش است و از آن بپرهیزیم یا باید بر اثر مخالفت هوای نفس و طی طریق تقوی به جایی برسیم که خود باطن گناه را ببینیم که این هم بدون طی طریق اوّل امکان پذیر نیست.
و برای آگاهی بیشتر به این کلام امیر بیان توجه کنیم که فرمود: «اذکروا انقطاع اللذّات و بقاء التبعات» (نهج البلاغه، حکمت، 425). بیاد آرید قطع لذتها و بقای مسئولیتهای آن را، که چگونه لذات دنیوی زود گذرند ولی آثار و تبعات آن دامنگیر انسان است و باید پاسخگو باشد. چه انسانهائی که یک قدم پیروی نفس نمودند، و آبرو و حیثیّت آنها برای همیشه در دنیا هم ریخته شد و رسوائی آخرت بسی سخت‎تر از دنیا است. یاد مرگ هم لذّت گناه را از انسان می‎ستاند که رسول خدا فرمود: «اذکروا هادم اللذات، قیل ما هو: قال المرت.[3]»
اشاره: توجه داشته باشید که آگاهی از عواقب و آثار سوء گناه بر روح و رفتار انسان ما را در ترک گناه یاری می‎کند.

منبع برای مطالعه بیشتر:
1. قلب سلیم، شهید دستغیب، دار الکتاب الاسلامیه، ج 1، ص 267، تهران 1351.
2. مراحل اخلاق، آیة الله جوادی آملی، مؤسسة اسراء
پی نوشتها:
[1] . من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 11، الصدوق ابی جعفر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی، تهران مکتبة الصدوق، 1351 ـ 1353.
[2] . ترجمه آیة الله مکارم شیرازی.
[3] . بحار الانوار، علامه مجلسی، ج 6، ص 133، روایت 32، باب 4.

(نقل از وب سایت آدینه امید  )

تذکر:شعری اضافه کردم باجند اصلاح کوچک در متن

سعادت